作家　フィリッポ・ピッチネリ(ラテン名ピキネッルス)

（原著はイタリア語で Mondo simbolico）
この本の製作意図は、いまから1800年くらいまえのアレクサンドリアの聖クレメンスの言葉によって要約される。「非常に多数のことがらにたいして、シンボル解釈を形に当てはめておこなうことは、このうえなく有益である。なぜならそれは、正しい神学、神への敬虔、華々しい種類の弁舌、そして簡潔さ[簡潔に語りまた書くこと]の訓練と知恵の手本に役立つからです」（『シンボル的世界』での読者への序文に引用）。世界のなかの物事を自然と人工という二つの領域に分け、それぞれの領域のなかに物事をわりふっていく。現在の私たちの目から見ても、体系にもとづいて配列された百科事典とよびうる。また、一般のエンブレム集とはことなって、アルファベット索引、六ヶ国語による単語の並行表記など、辞典としての趣もある。さらにこの本を使い勝手のよい百科事典にしているのは、それぞれの物事が独立した辞項になっているばかりか、その辞項内での説明は、まとまりごとに通番がふられていることだ。この番号によって、この本の内部での相互参照も可能になり、より早く的確に知りたい記述箇所にいけることになった。また、エンブレム集によくあるように、この本も余白に出典ないしは典拠の注釈がついている。その量は一ページの左右にある余白が黒く埋まるかと思われるほどである。
　なおこの電子テキストでは、「善意の読者へ」というピッチネーリ−ス自身がこの本をこれから手にして読もうとする読者宛に書いた部分と、ピッチネーリ−スによるシンボル論「シンボルの性質とシンボルの作り方を簡便に説明する論考」とを載せた。

Picinelli, Fillipo. Augustino Erath, trans. Mundus Symbolicus,In Emblematum Universitate Formatus, Explicatus, Et Tam Sacris, Quam Profanis Eruditionibus Ac Sententiis Illustratus: Subministrans Oratoribus, Praedicatoribus, Academicis, Poetis, &c...

BENEVOLE LECTOR

 

Ut primam huic materiae impenderem operam, mecum ipse decrevi, in proprios usus gratiosum diverisi Emblematis manipulum colligere, qui Volumine quidem tenuis, conceptuum tamen copia serax, absque gravi incommodo ubique me facile comitari poffet. At in molem adeo vastam excrevit opus, tamque copiosi in hanc planitiem confluxere rivuli, ut angufram concham, quatuor videlicet pagellas, in ingentem dilatarint jsuti Voluminis oceanum. Hoc proinde, veluti alveare, melleos & suaves complurium florentissimorum ingeniorum favos in unum cervum colliagens, complacentiam tuam, Amice Lector, tanta flegitat benignitate, quanta tibi offertur ingenuitate.

Habet illud quindem aliquid studii, sed penitus amaeni. Exhibet lusus Academicos, sed tamen gravissimis nixos sententiis ac documentis. Enumerat Emblemata heroica, non quidem nuda, sed variis illustrata authoritatibus & observationibus Authorum tam veterum & modernorum, quam spiritualium ac profanorum; quorum ope amaenitas recreandi, ac proficiendi utilitas nexu prorfus indissolubili reperiuntur unitae. Proinde Emblenata heroica sunt princeps Libri hujus materies; quamvis non tantum Emblemata heroica, sed etiam, nescio qua analogia, innumera Emblemata moralia, pro rerum opportunitate, in eodem reperiantur exhibita. Dum vero ad embelmata heroica & moralia a me invitaris, Lector; nolim, ut imperitorum quorundam legens vestigia, labores hos meos contemptui habeas, dicasque opera & studia puerilia, homini prudenti ac maturo prorsus indigna. Hic quipped nonnullorum error, ceu nebula ad Solis ortum, quantocius dissipatur, si intellectus tui acumine nonnihil memineris, quod Emblematis compositio illorum duntaxat sit propria, qui ingenii sui praestantia in maximis Civitatibus celeberrimas dirigunt, exornantque universitates. Quod insuper structurae adeo elegantis Magistros & Architectos agant D. Paulus Jovius, Episcopus Nuceriensis, priore aevo Historicorum Phoenix, paulus Aresius, Episcos Dertonensis, inter illustriores Italiae Scriptores facundia & eruditine nulli secundus; Joannes Ferrus, ob insignia sua merita a magno illo Urbano VIII. ad Abbatis dignitatem sublevatus, Alcibiades Lucarinus & Andreas Alciatus, jurisconsulti adeo praestantes, ut Voluminum suorum adminiculo famam sibi conciliarint nulla intermorituram aetate; Didacus Saavedra, cujus prudentia, eruditio, & doctrina universum Mundum in sui admirationem rapiunt. Taceo Biralium, Bargalium, Taegium, Capaccium, Ruscellum, & alios, quorum memoria nunquam oblitterabitur. Et vero, qui sine imprudentiae nota vocaverit opera illa puerilia, quae ad insignem aliorum gloriam repaesentandam a triumphalibus suspenduntur arcubus? Quae ad prodigiosam & admirandam Beatorum Coelitum virtutem significandam in magnificis explicantur Templis? Quae ad exprimendas dignissimus Heroum praerogativas in regiis summorum Principum deferuntur exequiis? Quae denique passim reperiuntur a Summis Pontificibus, Regibus , & generosissimis Belliducibus fusa, impressa, aut incisa aeri, argento, & auro, ut in symbolicis his involucris suos interioris animi affectus erudite explicarent, ac aeternitati committerent? Ad illa igitur Emblemata, tam heroica, quam moralia, quae fingularem aliquam praeferunt vivacitatem, leporem, majestatem, & elegantiam, optima voluntate te invito. Consulto autem dixi, quod ad illa duntaxat te invitem; cum non proponam spectanda Emblemata quaevis obvia, neque etiam omnia illa quae in Authorum quorum vis Voluminibus vidi incise & descripta; vel quae, tanquam ingeniorum trophaea, reperi in celeberrimis Italiea Academis suspense; nec denique illa indiscriminatim omnia, quae liberali amicorum manu fuere subministrata. Sed illa duntaxat exhibeo Emblemata, quae e pluribus selecta, & ad Symbolicas leges probe examinata, vel omnem habent perfectionem, vel nonnisi minoris momenti defectum. Inde tamen diligentiam mean non reprehendes, nec succensebis, si in libro tertio de Corporibus humanis, in sexto de Piscibus, in duodecimo & decimo tertio de Gemmis & Metalis, non omnem rigoris Symboliciartem repereris observatam: tametsi enim in iis multa exhibeantur corpora, quae vel nimium peregrina, vel plus aequo obscura, in Emblematum regulas delinquunt, nolebam tamen illa penitus exclusa, ne etiam similes materiae, ut ut seipsis jejunae ac steriles, universalem nostrum Mundum Symlolicum subterfugerent. Adjuvi nihilominus illas, & quantum licebat, excolui.  Unde sortis hujus Emblemata in libris illis debebunt a benigno Lectore accipi ut similitudines duntaxat, quae pro occasionum diversitate possunt inservire discursui; non vero ut ingenii partus, ad intellectum pascendum accommodati. Porro ad Emblemata te invito, ex Authoribus quidem transcripta, sed tamen, uti consideranti facile patebit, succinctis & claris conceptibus Oeconomicis, Politicis, moralibus, sacris & profanes a me illustrata, additis, non sine ingenti studio, optimis & acutissimis sacrae Scripturae, Patrum, Oratorum, Historicorum, Philosophorum, & Poctarum dictis, quae subjunctam lemmatis interpretationem, sive ex lemate desumptam, sive tacite insinuatam proprie & nervose declarent. Denique ad Emblemata te invito, non illa solum, quae magno saecli nostri ornamento Fuerunt typo edita, sed ad innumera alia, praelo quidem hactenus nunquam publicata, sed tamen a diversis, iisque praestantissimis amicis, instar solarium radiorum ad ingenii mei claritatem, ceu speculum transmissa, ac reverberato splendore rursus a me ad recreandos & pascendos ingeniorum oculos liberalissime dispersa. Placuit equidem Speris, quod complures amici, sive ob humilem sui ipsius existimationem, sive provido aliquo timore abstracti, eam ardentissimis meis precibus denegarent gratiam, ut mecum communicarent pretiosa sua Emblemata, veluti thesauros in cavernis repositos, e quibus haud dubie plurimum elegantiae ac magnitudinis huic Volumini accessisset. Verum ut ut alii absterreantur, mea temen tenuitas cohiberi non potuit, quin magnam in hoc libro partem occuparem, adderemque nongenta ac pene mille Emblemata, proprio composita studio. Unde pronissimum mihi fuisset, e solis meis Emblematis, absque aliorum concursu, vastum implere Volumen, praesertim si Emblemata illa eruditis discursibus ac litterariis parergis, quae impendio non adeo gravi starent, illustrare voluissem. Quia vero magis aliorum commodo, quam proprio fastui consulere decrevi, idcirco illa breviter ac succincte cum aliis in suos quosque titulos distribui.

   Superset igitur, ut & Tu, benigne Lector, saltem optimam hac meam voluntatem aequi bonique consulas. Imperfectionibus, quibus hinc inde Mundus meus Symbolicus scatet, compatere, & ingenii tui lumine hos Caelos illustra, intellectus tui floribus hanc exorma terram; expurga animi tui promputitudine has undas, excita spiritus tui vivacitate hanc flammam, &, ut compendio dicam, sapientiae tuae viribus animare satagas quaecunque-offenderis corpora squallida, languentia, & imperfecta. Eam adhibemethodum, ut Mundus Symbolicus, meo quidem vitio res nonnunquam crudas & maledigestas proponens, tua illustretur, expoliaturque industria, sagacitate, ac sapientia.

   Quod materiarum ordinem ac dispositionem attinet, probe scio, complura Corpora potuisse sub Titulis aliis collocari; uti sane Corpora libri vigesimi quinti alios locos, a meis longe diversos, facile reperirent. Quia tamen inde nullam adeo gravem deformitatem sentio, debebis id in partem meliorem interpretari, quod tibi sine omni tuo incommodo offertur. Ita quoque sub aliquot Titulis interdum juncta reperies multa Corpora, quae folo nominee conveniunt; uti sub Torcularis Titulo, torcular vini, typographi, & bibliopegae. Sub Rotae Titulo rotam currus, molendini, figuli, cotis & c. Enimvero cum Titulorum multiplicitatem conarer effugere, materiae quidem evaserunt angustiores, fed tamen utilitati ac commodo tuo magis opportunae.

 Postquam prolixiori Authoris proloquio tuas, benigne Lector, commodasti aures, licebit & Interpretieas tantisper occupare, ac in rem praesentem paucula praefari. Duo ab hinc fluxere anni, cum, amicorm precibus & confilio, manum admoverem Operi huic Symbolico, tantundem erudito, quantum ob rerum pene omnium varietatem interpretandam difficili. Tamerfi vero Philosophicam & Theologicam causarer cathedram, quae me ab interpretando Volumine adeo vasto coram amicis eximeret, debui tamen illorum precibus tandem submittere colla, quod Opus hoc praeclarissimum non tantum antiquissimo nostro Canonico Ordini, sed universo Orbi litterario plurimum essent splendoris ac incrementi allaturum, si solis hactenus Italis legendum, in Latinam veteretur linguam. Habes igitur, amice Lector, Mundum hunc Symbolicum, qui mihi tanto constitit labore, un inter assidua negotia Theologica & domestica centies ab illo retraxissem calamum, nifi folius Dei gloria & proximi salus, ceu geminus Microcosmi polus, addidiffent stimulos. In interpretandis Emblemetis, aliorum more, sensum duntaxat secutus sum, non verba, quae a variis linguis ita varie disponuntur, ut quae vis exigat verborum symmetriam, ab aliis idiomatis longe diversam. Lemmata Italica nec licuit, neque etiam potui ad verbum interpretari; ut pote quae hac ratione penitus nihil habuissent saporis aut elegantiae. Unde illa ad legis symbolicae rigorem contraxi, ac Italicis Lemmatis optima fide supposui. Ne vero lectori meo in hoc Volumine nihil offerrem praeter nudas Interpretis voces, auctarium addidi adeo vastum, ut justum constitueret Tomum, si, propriae potius gloriae, quam alieni commodi studiosus, omnia illa separatim edidissem, quae proprio labore recens addidi. Praeterquam enim, quod pene singula totuis Voluminis capita uno vel pluribus novis locupletarim symbolis, conatus insuper sum innumera ac singula Italicae editionis Symbola authoritatibus ac sententiis Sanctorum Patrum, Oratorum, aut poetarum, quibus antea carebant, illustrare. Dein in Libro tertio omnia totius sacrae scripturae Symbola, si unicum primum de Abrahamo excipias, recens vel collegi, vel composui: qui sane labor sicuti non levi stetit impendio, ita vel solus justum confecisset volumen; praesertim quod ejusdem Libri tertii fabulae ut plurimum a me vel sint auctae, vel de novo additae. Consulto autem Corpora veteris legis in Libro tertio extra ordinem alphabeticum collocavi, ratus, majore tuo commodo me facturum, si solius temporis, quo vixerunt, ordinem ac genesin observarem: reliqua tamen novae Legis & fabularum corpora omnia in seriem alphabeticam sunt disposita. Caeterum quando in Libro tertio vel aliis Mundi nostri Symbolici partibus Emblemata aliqua defectuosa & ad leges Symbolicas minus exacta repereris, praeter alias causas vel ex hoc solo capite condonabis, quod ipse etiam sapientissimus Deus in Mundo, a se creato, patiatur monstra & membrorum defectus, a Naturae legibus alienos. Alii vero errores Typographici, tam contra Syntaxin quam Ortographiam, tanta irrepsere copia, ut cum ob alia negotia, tum ob angustias temporis non habuerim aliquid otii, ut singulos ad calcem libri annotarem; tuo tamen judicio ac providential illos vel corriges,  vel ob eam causam excusabis, quod a Typographo remotissimus, nec correctioni interesse, nec nisi postlonga temporum intervalla potuerim paginas impressas ob viarum distantiam accipere. Quod si e supellectili tua Symbolica digneris mecum Emblemata aliqua communiare, officium prastabis tibi quidem honorificum, mihi vero pro secunda editione gratissimum, & Orbi litterario utilissimum; quia, e S[ancti]. Clementis Alexandrini judicio, Vtilissima est Symbolic? interpretations forma ad res permultas: Quippe juvat & ad rectam Theologiam, & ad pietatem, & ad demonstrativi generis Orationes, ad brevitatis denique exercitationem, specimenque sapientiae.[1] Caterum magno tuo compendio ac commodo me facturum existimavi, si corpora Symbolica singula proponerem in Libri fronte sex pracipuis linguis explicata; videlicet, Latina, Germanica, Hispanica, Italica, Gallica, & Belgica. Cum enim Mundi hujus Symbolici Corpora sint diversissima, nec illorum e Latino in proprium quod vis idioma translatio sit apud deversas gentes, ad quas emanabit hic Liber, statim nota aut facilis, idcirco Index ille sex linguarum instar Lexici deseviet, ex quo singula corpora in quamcunque longuam citra negotium vertantur. Aliqua tamen in Indice illo corpora reperies, qua in unam vel plures linguas verti non potuerunt, quod similia corpora uni tantum vel paucioribus regionibus, non vero omnibus sint nota & nominata. Unde in propria lingua defectu debebis adhibere idioma Latinum. Versus Italicos, prudentiorum consilio, in latinum vertere supersedere debui, tum quod extra nativam suam linguam translati, penitus nullum habeant saporem & gratiam, tum quod vix aliquid utilitatis in alieno idiomate habeant. Hac, qua pramonerem, habui. Vale.

 

 

 

TRACTATUS

Symboli naturam, & construendi methodum, compendio explicans.

 

§. I.

Etymologia, & Antiquitas Symboli.

 Emblematis seu Symboli materies ab eruditis Symbolographis, D. Paulo Jovio, Scipione Bargalio, Hercule Tasso Torquato Tasso, Paulo Aresio, Joanne Ferro; Emanuele Thesauro, &aliis, tanto pertractatur studio & diligentia, ut Soli novam aspergere lucem moliatur, quisquis ad illustrandam rem Symbolicam novas cupit excogitare observationes Unde illustre Lectoris mei ingenium ad eruditos illos Authores remitto; id unum in prasentifacturus, ut dilucide & compendio in has pagellas conseram, quiquid in materia Symbolica aliquid momentihabet. Inde enim Lectori meo, aliorum Voluminum copia destituto, saltem eousque satisfiet, ut naturam & regulas, qua ad perfectam Sympoli structuram magis sunt ne cessaria, in hoc Compendio perspectas habeat.

 Quantum vero ad etymon Symboli ac Emblematis attinet, paucis rem absolvo. Et quidem Emblema, origine sua Gracum, ¢pO ti ?mballeqai hoc est, immittere, inserere, seu interponere deducitur; proindeque quidquid ornatus causa alteri inseritur, id universe Emblematis nomine accipi potest. Symbolum vero, itidem Gracum, ¢pO ti sumb|lleti id est, conferre contribuere, seu stipulari dictum est, cum scilicet nota aliqua vel signum assumitur, ad significandas res, sive conceptus,aut decreta in animo latentia. Unde quia veteres milites soliti sunt generosas suas expeditiones in scutis depictas vel incisas reptasentare, c?perunt imagines illa vocari vel Emblemata, quasi virorum illustrium ornamenta, clypeis inserta; vel Symbola, quod essent nota ac signa, quibus heroica illorum facta; ac magnanimi conceptus proponebantur. In hanc rem opportune observat D. Aresius, Emblema hiroicum genuine ab Italis vocari Impresa, seu clarius Intrapresa, id est, actionem nobilem & praclaram, quam generosus homo vel jam perfecit, vel in opus redigere cogitat: quamvis postea Emblematis hiroici seu impres? nomine non tantum actio generosa, sed ipsa etiam imago, qua actionem illam in scutis reprasentabat, accipi c?perit.

  Quoad originem & antiquitatem Emblematis seu Symboli, non desunt Scriptores, qui illius authorem constituunt magnum Israelitici populi Ducem, Mosen; asseverantque, se in evolvendis sacris ipsius Voluminibus reperire nescio qua Emblematum vestigia; qualia sunt arbor vita, plantata in paradiso terrestri; Iris, post universale diluvium supra nubes pluvias formata; columba, viridem olea ramum sustinens, &c. Tametsi vero graves alii Scriptores exiguam huic opinioni fidem tribuant, existimentque, leve illud esse Emblematis derivandi fundamentum, cogor tamen fateri, quod hac in parte sentio; complura nimirum Sacra pagina Symbola, propriis ipsius verbis ac sensibus signata, structuram ita insignem componere, qua Emblematis heroici nomen in rigore, secundum omnes suas regulas & partes requisites, non vero imperfecte, tantium, aut improprie, neque in sensu duntaxat largiore vel extensivo, mereatur. Et ut propius tecum agam; an non gladius ignitus, cum hoc Lemmate, LUCET, ET ARDET; ante paradisi limina figuratus, ptaclarum soret Emblema heroicum, quo Divina Justitia, ad extorres longissime proscribendos, horrenda spargens minarum fulgura, analogice reprasentaretur? An non Rubus Mosis, gemina hac Exodi voce, ARDET NEC COMBURITUR, instar lemmatis circumscriptus, Emblema esset populi Israelitici, qui ad fornaces Agyptias ardebat, nectamen inter barbaras ac violentas illas tyrannides consumebatur? Serpensaneus, in deserto supra palum erectus, cum in scriptione, ASPICIENTES VIVENT, quid demonstrataliud, nisi aternam salutem ab illo obtentum iri, quisquis oculos integra fide, acplena spe in crucifixo Jesu Christo defixos habueris? Rete Evangelicum, in mari explicatum, & hac S. Matthaignoma insignitium, CONGREGAT EX OMNIBUS; nunquid expressam refertimaginem sancta fidei, qua omnium provinciarum & nationum populos intra se colligit? An non facem, in media domo accensam, & hoc Christi lemmate e S. Matthao insignem. UT LUCEAT OMNIBUS, genuinum dices Symbolum sive sancta Fidei,a qua totus illustratur orbis; sive Divina gratia qua illuminat omnem hominem, venientem in hunc mundum? Denique Piscina, quinque porticubus a S. Joanne descripta, & hac epigraphe legenda, TURBATA SALUTEM; nonne pulcherrimam Maria Virginis ideam refert, qua Gabrielis Archangeli vocibus turbata, salutem totius mundi concepit? Vides proin’, non esse penitus chimericum ac leve illorum fundamentum, qui Emblematum originem ad sacram & venerandam Divina Scriptura antiquitatem referunt.

   Quia vero Emblema hiroicum, Italis Impresa, significatione sua magis propria indicat actiones & facta militaria; idcirco persuadere conantur aliqui, originem Emblematum non aliunde desumendam esse, nisi ab iis militibus, qui Homeri, Herodoti, Plutarchi, Pausania, & aliorum testimonio ad reprasentandam suam magnanimitatem in scutis & vexillis, symboli loco, pratulerunt imagines Leonum, serpentum, aquilarum, fluminum, Magera, sphyngis. & c. Verum id solum evincit hac quorundam opinio, fuisse nimirum Emblemata illa heroica non quidem perfecta, sed rudia duntaxat principia, & obscura Emblematum vestigia, qua temporis progressu exculta fuere ad hodiernum supremum spendorem, excellentiam, & nobilitatem.

   Ad hac figura ac imagines illa, veluti rudia modernorum Emblematum initia, antiquitus non solum adhibebantur inter bellorum strepitus, sed & inter amanos ludos Circenses & Iuctas Trojanas. Milites quippe, tam Veneris & Amoris, quam Martis & Bellona obsequiis ex aquo sese addicere solitei, non tantum in veris expeditionibus bellicis per imagines illas suam reprasentarunt magnanimitatem, ferociam, & arrogantiam, sed eiam in decursionib’ Trojanis, ceu belli simulachris, invenerunt suos zelotypia, fidelitatis, constantia, aliorumque affectuum motus.

   Itaque veterum Symbolorum ruditas, in armis & amoribus diu usurpata, tandem circa Domini Jovii tempora ad desideratam perfectionem & excellentiam reduci c?pit; postquam enim gloria potius desiderio, quam odii aut rancoris impulsu non tantum ab Italis, sed etiam ab aliis gentibus minime barbaris aut illitteratis, sed fortitudine & sapientia prastantissimis, videlicet Hispanis, Gallis, Germanis, Italis &c. acerrime dimicatum est, tandem ingenii sui acumine Emblema ad hodiernum evexete splendorem ac nobilitatem. Hac de Emblematis etymo ac origine.

 

 

S.�U

Quid lit Emblema hiroicum, & quomodo definiendum?

   Cum instituti mei ratio non patiatur, utin examinandis variis Auhorum definitionibus longas texam moras, idcirco una illa sufficient, quam D. Aresius, meo quidem judicio, penitus exquisitam, & proposito nostro accommodatam affert; Emblema heroicum, Italis Impresa, inquit, Est compositio figur? & lemmatis ultra propriam rei significationem, mediante illa, figurate repr?sentans conceptum aliquem nostrum prticularem & ordinatum.

   Proinde Emblema horoicum dicitur compositum, in quo corpus seu figura sustinet rationem materia, & lemma forma; ita ut simul utrumque instar partis ad illud formandum concurrat. Unde debucitur, erroneam esse illorum opinionem, qui existimant, vel solam figuram, vel solum lemma constituere posse naturam veri ac realis Emblematis heroici. Porro Emblema heroicum: atque adeo corpus Emblematicum cum suo lemmate non solum indicare debet sensum physicum & moralem, sed insuper implicite memtem ac conceptum nostrum particularem.

   Hac definitione satis descernitur Emblema seu Symbolum heroicum ab aliis similibus compositis ac inventis, qualia sunt Emblemata moralia, Symbola moralia, (dividitur enim Symbolum seu Emblema in moralc & heroicum, quod ab Italis vocatur Impresa) Hieroglyphica, & c. Et quidem ab Emblematis moralibus distinguitur heroicum ex eo capite, quod illa admittant omnia figurarum genera, integra & divisa, realia & imaginaria, tabulosa & historica, perfecta & monstruosa, simplicia & mixta, significando sive integre & perfecte, sive persolas figuras aut sola lemmata, qua conceptum duntaxat moralem, in figuris reprasentatum, innuunt. Contra, Emblema hiroicum, ut diximus infra sua corpora majore rigore, ac significatione magis peculiati seligit, eruitque sensus illos mutuos, quos lemma & corpus inter se habent reconditos. A symbolis moralibus differt, quod hac nihilsint aliud, nisi dictum vel sententia, instar anigmatis significans aliquod documentum vel mysterium. Talia sunt famosa illa Pythagora symbola; Afabis abstinendum, id est, a votis secretis, in Republica dandis. Stateram non transiliendam, id est, opera nostra esse ad dimensum & moderate peragenda. Ignem gladio ne fodito, id est, hominem cholericum nullis esse injuriis provocandum. &c. Emblema heroicum vero prater lemma etiam requirit corpus, ita quidem, ut lemma illud sententiam exprimat dimidiatam tantum, non vero integram & perfectam. Denique ab hieroglyphicis deffert, quod hac figuras ostentent nudissimas, qua absque ulla lemmatum aut verborum additione significant. Ita Divinitatem reprasentat ignis; serpens in orbem circumflexus aternitatem; palma victoriam, &c. Emblema heroicum contra nec solam exigit figuram, nec lemma solum, sed ex ambobus simul, tanquam partibus, in perfectum Emblematis heroici sensum coalescit. Enimvero sicuti nec e sola figura meam explico mentem, nec e solo lemmate; ita utriusque connubio exprimitur ac determinatur litteralis & verus Emblematis heroicisensus, quem similitudinis more subsequitur sensus allegoricus, internos Authoris conceptus ac decreta passim omnibus non sine voluptate insinuans.

   Ergo ut compendio utar, ad Emblematis heroici compositionem, nexu quodam sympathetico, simul consluant figura & lemma. Unde non desunt, qui figura tribuunt nomen corporis, & lemmati anima; cum ex utriusque, materia videlicet & forma, unione nascatur pulchrum ac nobile compositum. Quia vero ad ingeniosam hanc structuram Symbolicam undequaque exornandam, tam circa corpora, quam lemmata, varia traduntur regula, idcirco & nobis incumbunt breviter proponenda.

 

S.�V

De Corpore seu Figura Emblematis heroici.

   Corpus hoc Emblematicum e re qualibet naturali vel artefacta desumerelicet; quamvis tanto futurum sit laudabilius & magis conspicuum, quanto fuerit aspectu pulchrius, & intuitu nobilius. Unde ab Emblematum limine aternum proscripta sunto corpora omnia spuria & abominanda, qualia sunt scarabaus suum formans testiculum; volucres & quadrupedia e ventre suas exornantia sordes, quibus intuentium oculi ac mentes non parum offenduntur; actus denique omnis obsc?nus, utpote non tantum penicillo & figuris, sed & nominatu indignus.

   Corpus esto res nota, intuentibus facile cognoscenda, & ab aliis rebus discernenda. Unde longe magis probantur corpora communia & cognitu facilia, quam recondita & peregrina: hac enim intuentium animes ob suam obscuritatem non tantum non recreant, sed contra plurimum fastidii ac molestia pariunt. Quare in censum grati Emblematis admitti nequeunt animalia Indiea, quorum proprietates ut plurimum sunt ignota; item gemma, rubinus, sapphirus, smaragdus, opalus, diacodus &c.& metalla, argentum, plumbum, stannum &c. siquidem hac corpora vix a ligno autare, cuisunt inserta, discerni possent, magisque displicentiam & confusionem, quam voluptatem aut distinctionem in animo crearent.

   Major Scriptorum pars ab Emblematum albo excludit corpora humana: quodli nonnunquam admittantur, sunto corpora sive historica, sive fabulosa, sed tamen cognitu facilia, ut Hercules, Plyphemus, Icarus, Janus, Phaeton & similia, in quibus non raro plutimum reperitur gratia & am?nitatis, uti videre licet in tertio Mundi nostri Symbolici Libro, hujusmodi Emblematum pleno.

   Membra, ac separata corporis humani partes interdum in Emblematis heroicis permittuntur, utisane in Theatro Abbatis Ferri inter quamplura reperitur manus, scorpionem in palma sustinens, cum lemmate; PROCUL ABICTU. Cor hoc signatum lemmate; AB HOC VITA PENDET, ET AFFECTUS. Omitto caput, linguam, & alia membra, ad Emblematis formam ab authore illo exhibita. Id tamen observes velim, manus & brachia sapissime in Symbolis usurpari, non quidem ut corpora Emblematica, sed instrumentiloco tantum, ut thuribula, aquales, faculas, secures, & alia corpora, in Emblematis reprasentata, sustineant.

   Ita quoque in Emblematis reperiuntur separata brutorum membra; quemadmodum D. Aresius solas exhibet alas, cum lemmate; PORTANTEM PORTANT; & unicam solam pennam temperatam, cum titulo; NON EVERHAR, NI VEHAR; aliaque Emblemata minime defectuosa, sed laude digna, & amanitatis plena.

   Unicum corpus ad genuine Emblematis structuram sufficit. Unde videre est Turrim cum lemmate; OPPUGNATA FORTIOR. Rosam, hoc prafixam titulo; VIX ORTA FUGIT; sagittam volantem cum epigraphe; AUT SALIT, AUT CADIT. Lunam cum inscriptione; ERRAT INERRANS. Et sexcenta alia.

   D. Aresii judicio, dua figura plus gratia & splendoris conciliant Emblemati, quam una tantum; quia in iis facilius perspiciuntur actiones & passiones, a lemmate significata. Hac methodo pinguntur duo leones, in mutuam cadem collisi; cum lemmate, CADI, QUAM CEDERE. Heliotropium, Solem adversum respiciens; cum dicto, VERTOR, UT VERTITUR. Spina, circum arbusculam flexa, cum epigraphe; PUNGUNT, SED PROTEGUNT. Hedera, muro implexa, cum inscriptione: AMPLECTENDO PROSTERNIT. Et alia innumera.

   Ob eandem plane rationem etiam tres figura laudantur in eodem Emblemate, modo ad eundem conceptum exprimendum concurrant. Ita Solis Emblema cernitur, cujus radii intra speculum collecti, ac reverberati, oppositam stuppam accendunt; cum lemmate; E LUCEARDOR. Piscis, cui Ensis nomen, rupto reti egreditur, simulque alios pisces, ibidem captivos in libertatem promovet; addito lemmate, VICTORIA VICTO. Ferrum, in ustrina positum, & aquis aspersum, addito lemmate. ASPERSUM FLAMMESCIT. Acus Magnetica in fluctuante mari collocata, & in stellam suam polarem defixa, cum inscriptione; A GITANT ADVERSA QUIETUM. Et similia.

   Et, ut compendio dicam, non duo tantum, sed quatuor, sex, vel plura corpora ad Emblematis compositionem admittenda sunt, quando illorum multitudo nullam affert perturbationem, singulaque ita in unum confluunt finem, ut mira sua concordia & unione, instar unici corporis, unam duntaxat actionem reprasentent. Paradigmatis loco habeto corona regia Symbolum, qua supra incudem prope ustrinam posita, vicinos habet malleos, limas, forcipes, & c. cum lemmate; PER FERRUM, ET IGNES.

   In rem prasentem observat magnum quoddam ingenium, Personas & animos nobiles pro symbolis suis seligere debere corpora, natura sua heroica & generosa, Stellas videlicet, Planetas, Montes, Rosas, Aquilas, Leones & c. Unde ait in hanc legem delinquere Emblema Bovis, qui inter altare & jugum medius, epigraphen sustinet: AD UTRUMQUE PARATUS. Hac enim ratione Persona nobilis sub scemate illo Emblematico de se ipsa quasi pronuntiaret; Ego sum bos. Hanc crisin sustinere cogeretur quodvis Emblema, assumens pro suo corpore aptum, aut histricen; cum de histrice canat Claudianus;

Os longius illi

Assimulat porcum.

Persona quippe, tali reprasentata corpore, uti supra ostendimus, notam ac probrum incurreret, sua indignum nobilitate: neque hujusmodi Symbolum mereretur inter perfecta & nobilia recenseri. Unde etiam pro nobilitatis Symbolo pessime adhiberetur caput aut vultus porci. & c.

   Si Emblematis corpus fuerit de re aliqua extraordinaria, majorem promerebitur lau dem, utpote majorem voluptatem creare; magisque satisfacere solitum. Id quod etiam fieri potest in corporibus communibus, v.g. Ph?nicibus, Palmis, Lconibus & c. Dummodo nova conceptuum energia animentur.

   Omnium tamen maxime observandum est, ut Emblematis corpus non sit compositum e rebus, intrinsecam inter se habentibus repugnantiam, & regulariter nec conjungi solitis, nec compossibilibus. Unde errarunt, qui canem alis instructum, & per aera volantem finxerunt, subscriptis illis Horatii verbis; NEGATA TENTAT ITER VIA. Alaquippe canis natura non tantum non conveniunt, sed e diametro regngnant. Ita etiam, peritorum judicio, vituperatur illud volantis alata testudinis Emblema, utpote penitus monstruosum, & repugnans bona proportioni, quam prudens Symbolographus in Emblematum compositione potissimum observare debet.

   Pari ratione corpora artefacta non sunt jungenda naturalibus, sicuti nec illa, qua ordinario natura cursu uniri non assolent. In hanc regulam peccat emblema Delphini, qui transversim alligatus anchora, inscriptionem sustinet; TUTIUS UT POSSIT FIGI. Item Fulmen, sagitta colligatum, cum lemmate: VIS CONIUNCTA MAIOR. Et sagitta, implexum habens serpentem, addita epigraphe: VIS NESCIA VINCI.

   Quia vero, juxta legem supra traditam, corpus instar parties duntaxat concurrit ad Emblematis compositionem, debetque se ipsum ea tantum conditione reprasentare, ut verba nec reddantur superflua, nec otiosa, sed simul cum verbis integrum ac perfectum conceptum metaphorice efficiat: idcirco postquam de Corporis natura satis, ni fallor, clare & nervose disseruimus, etiam de verbis seu lemmate aliquot observationes ac regula se offerunt explicanda.

 

 

S.�W

De Lemmate Symboli, seu Emblematis heroici.

Emblematis corpori prafigitur lemma, a quo illud determinetur ac veluti restringatur ad exprimendum hunc potius, quam alium sensum. Unde corpus, antea indifferens & indeterminatum, lematis virtute ad certos ac peculiares animi nostri limites reducitur. Proinde lemma, tribunes emblemati formam, non tantum efficit, ut de lineata figura induat rationem emblematis, sed insuper addit differentiam tam ab aliis imaginibus Symbolicis, quam a quocunque ejusdem corporis emblemate. Ita si solam Lunam, nullo addito lemmate, adumbravero; certum est, illam non posse Emblematis heroici nomine comprehendi, sed, ut & Pierio placet, vocandum esse vel hieroglyphicum noctis, cui luna dominatur; vel, e S. Gregorii doctrina, symbolum morale mutationis & inconstantia, qua illius Planeta est propriissima. At si eidem recentis Luna iconi subjungas geminam hanc vocem, ALIQUANDO PLENA; quantocyus ex hieroglyphico induet perfectionem Emblematis heroici. Quod si eadem Luna recentis figura in tribus aut quatuor tabulis fuerit expressa; prima inscriberem; SINE MACULA. alteri; COMPLETUR CURSU. tertia, CRESCIT, UT DESINAT. & quarta, ALIENA LUCE ubi vides, solius lemmatis virtute ex eodem corpore quatuor erui sensus longe diversissimos, & totidem Emblemata heroica, conceptibus inter se realiter & formaliter distincta.

   Et quia lemma, juxta superiorem doctrinam, non se solo significare debet, sed instar partis duntaxat cum corpore concurrat ad formandum Emblema completum; idcirco e lemmatum censu proscribuntur adagia, acsententia, qua se ipsis ad integros sensus efficiendos sufficiunt,nullaque indigent ullius corporis conjunctione. In hanc regulam impingit Vulpes, hoc signata titulo; FATO PRUDENTIA MAIOR. Lepus cum inscriptione, MALO UNDIQUE CLADES. Globus terrestris cum dicto; IN PUSILLO NEMO MAGNUS. Et alia qua cunque figura, sententiam praferens totalem ac completam.

   Lemma, suo junctum corpori, simpliciter significare & exprimere debet proprietate aliquam naturalem ac physicam, nihil dicendo de conceptu morali aut allegorico: nam Emblematis hiroici applicatio non est immediate facienda a lemmate, sed ab intellectu tam intuentis, quam Symbolo graphi. Contra hanc regulam agit lemma, rota molari prafixum; MENS IMMOTA MANET. Etaliud, ubi amans cum amata differetis, alabro inscripsit; IO EL PIE’, Y VOS LA CIMA. Id est; DUM CONSTO, MOVERIS. Item lemma persona alicujus amata morte supra metam positum, ID DOLOR ULTRA, Et illud, libro ac gladio subjunctum; AD UTRUMQUE PARATUS. & C.

   Lemmatis verba sunto ac commodata ad significandas solas depicta figuta actiones; hac enim tatione lemma, suo connexum corpori, facilem ac gratiosam Emblematis heroici compositionem efficiet. Contra legem istam peccat fax extincta, cum lemmate; E NULLA STRINGO, E TUTT IL MONDO ABBRACCIO. Id est, NULLUM STRINGIT, TOTUMQUE AMPLECTITUR ORBEM. Et Scorpio, cum dicto; IL MAL MI PREME, E MI SPAVENTA IL PEGGIO. Id est, MALE PREMOR, TERREOR QUE PEIUS. Ubi vides, adjuncta lemmata nec minimum respondere figuris depictis.

   Porro lemmatis verba significent rem in figura verificatam. Legem hanc excedit vespertilio, versus Solem volans; cum lemmate, AD INSUETA FEROR. Genio quippe hajus volucris repugnat volatus ad clarissimum illum Planetam. Canis quoque, humeris alas sustinens, cum inscriptione: NEGATA TENTAT ITER VIA. Nunquam enim audiveris, illa quadrupedum genera volasse. Unde etiam fractis sagittis male subscripsit nonnemo: FRACTA MAGIS FERIUNT. Falsum enim hoc dictum est, cum utique sagitta integra gravius feriant, quam fracta.

   Verba lemmatis aternaa sint veritatis in proposito illo, ad quod applicantur. Hinc peccat Apis Emblema, qua lilio sugendo intenta, epgraphen sustinet: MIHI HOC SAPIT UNUM. Constat enim, ipsaque etiam experientia probatur doctrina Plinii, quod apes non tantum liliis, sed etiam rosis, calthis, thymis, & aliis floribus delibandis gaudeant. Pari ratione non video, quomodo de Ape, supra lilium figurata, possit lemma istud verificari: ALIBI NON TUTIOR UNQUAM; neque enim ulla in lilio particula est, qua poslit prabere tutelam aut prasidium.

   Lemmatis verba non sint communia, & pluribus aliis corporibus facile applicanda; sed, quantum fieri potest, ad unicum assumptum Emblematis corpus restricta. Hanc regula transgreditur lemma, supra histricem positum; COMINUS, ET EMINUS. Nam, ut observat magnum quoddam ingenium, lema istud non solum prasigi potest hasta, sclopeto, machina Archimedis, qua vicinos & remotos sauciabat: sed insuper campana, igni, turri armata, ardenti thuri &c. utpote qua & prope & procul spargunt suum sonum, lucem, cladem, fragrantiam &c. Ob eandem rationem a genuino lemmate deficit etiam epigraphe illa, quam malo granato, media parte rupto, subjunxere; NEMINI SUA MUNERA CLAUDIT: aque enim lemma istud attribui potest Soli, C?lo, Luna, fonti, prato, fosa &c. Ex eodem capite Abbas Ferrus rejicit lemma, pomo granato a D. Aresio inditum; GENERATIONEM EJUS QUIS ENARRABIT ? veluti quod adhiberi potest ad omnia majoris f?cunditatis animalia, minuta legumina, milium, panicum &c. gramen, & resalias plurimas.

   Cupiunt insuper lemmatis verba esse brevia, nervosa, & acuta; superflua enim longitudo tam in verborum numero, quam in ipsis verbis, qua multis constant syllabis, vivacitati & elegantia Symboli plurimum detrahunt. E navis exemplo id haud obscure conjicies, qua aliquot laxatis rudentibus in mari fluctuanti tracta, epigraphen sustinet; REMISSIORIBUS RETINACULIS TUTIUS AGOR. Sicuti enim Emblema istud foret elegans, & ad omnes numeros exactum, si in lemmate brevioribus uteretur verbis; ita horum longitudo tadium ac languorem aliquem generat, omnemque tollit ab imagine gratiam. Unde etsi Peritorum judicio, ad Emblema animandum sufficere quidem posit una tantum vocula, verbum, aut adverbium; duobus tamen verbis redditur lema elegantius, magisque sonorum. Et licet etiam tria verba adhiberi queant, numerus tame quartus vix toleratur. Versus quoque integer permittitur in lingura Italica, & in lingua latina unus e metris brevioribus; Hexametrum vero penitus excluditur, utpote venuftari, ad hoc compositum requisita, ob suam longitudinem minime accommodatum.

   Id tamen probe advertendum est, ne consueta lemmatis brevitas ullum pariat defectum aut obscuritatem, cum symbolum natura sua debeat simul & significare & recreare: haud dubie enim intuentium animos non tantum nulla perfunderet voluptate, sed contra plurimum asserret fastidii, si Emblema proponeretur durum aut obscurum. Unde, meo quidem judicio, defectuosum est lemma illud candela extincta, & in obscuro campo figurata, suppositum; IN TENEBRIS. Agre enim conjicere poteris, qua sit lemmatis hujus mens, nisi alterius vocis accessione elucidetur. Obscurum vero est lemma, quod Leoni, ante leunculos stanti, supposuere; RUGIET ANTE. Enimvero in Emblematis hujus contemplatione confundentur ingenia, nec facile conceptum illius sensum deprehendent; nimirum quod leo, priusquam inobedientes leunculos percutiat, altos per aera rugitus spargere soleat.

   Voces etiam dubia, amphibologica, aquivoca, ac perplexa, e lemmatum numero excluduntur. Unde quidam horologio rotato inscribens, PONDERA SONITUM; cum ad verteret, vocem illam, PONDERA, non tantum nominis, sed & verbi rationem sustinere, sicque aliquam Emblemati ambiguitatem afferre posse, mox lemma illud cum hoc commutavit, PONDERIBUS SONITUM. Hac enim ratione omnem sustulit, complanavitque difficultatem.

   Pari modo lemmatis voces nec sint hyperbolica, nec male translata. Nonnemo Religiosum, clausura sua amantem, maris Emblemate reprasentavit, quod fluctibus suaviter crispatis versus littus sese insinuabat, cum lemmate; OSCULATUR LIMITES. Non pauci tamen hoc Emblea vituperant, quod verbum, OS CULATUR, male conveniat in marinas undas. Ita etiam rejicitur lemma crystallo inditum, quasi hac sit limpida INTUS, ET IN CUTE. Postrema enim hac verba, IN CUTE, nonnisi improprie & violenter de corpore illo pronuntiantur.

   Neque tamen inde a lemmatis absolute excluditur omnis metaphora usus, ibi prasertim, quando illam prudens & discretus Symbolographus circumspecte, nec aliter, nisi ad illustrandum & sublevandum conceptum usurpat. Unde insicias nemo ibit, plurimum gratia habere lemmata illa, quorum primum circino, in orbem circumducto, inscribitur; NON VAGUS VAGOR. Alterum concha, margaritha gravida; HAC PROLE SUPERBIT. Tertium Cervo, e fonte bibenti; MERGIT IN AMNE SITIM. quartum astuanti Athna;SUA VISCERA VORAT.

   Ita etiam aquivocationes, tametsi a lemmatum venustate sint alienissima ac penitus repugnantes, efficiuntur nonnunquam apta, ac plurimum concinna, si prudenti alicujus judicio adhibeantur. Exemplum satis opportunum habes in Emblemate, ad honorem Philippi �U. Hispaniarum Regis erecto, cujus dominium ultra vasta Europa regna ad ipsa India imperia se extendir. Unde magnum humc Regem in equo dignoscendum proposuerunt, qui in catadromo saltans, circulu egrediebatur, cum lemmate; NON SUFFICIT ORBIS. Hac enim aquivoca vocula, ORBIS, non tantum significabat parvu illum circulum, quem equus transiliit, sed etiam totius mundi dominium, Monarcha hujus generositati ac viribus nimis angustum. Ita quoque (si solas aures, non vero oculos consulas) aquivocatione minime absona hominem avarum in cicada reprasentavi, cum lemmate; QUESTU DIR UMPOR; ubi advertas, vocem QUESTU non sine grata aquivocatione significare lamentum, & vocem QUESTU lucrum, cujus desiderio insiderio insatiabiles mortales propriam quoque frangunt, prodiguntque vitam.

   Plurimum quoque venustatis & gratia recipiunt lemmata, si aspersa fuerint aliquo joco, contrapositione, aut lusu verborum; si enim orationes ac panegirici non leve ornamentum inde sortiantur, quanto magis hujusmodi salibus excoletur symbolicum lemma, utpote natura sua aliquam spirans elegantiam, leporem, & vivacitatem. Unde Emblema nunquam satis laudandum erat, quando aliquibus mutuam unionem & concotdiam, veluti ad ipsos conservandos habilissimum ac unicum instrumentum, persuasuri, depinxere piram, seu cumulum accensorum carbonum; addito lemmate, EXTINGUIMUR, SI DISTINGUIMUR. Alii non minore elegantia candelam accensam ftatuere, cum lemmate, OFFICIO MIHI OFFICIO. Eratque hoc praclarum persona cujusdam symbolum, qualin alios benefica, graviffimis subjacebat damnis. Ad eundem censum spectat Emblema canis turbinis seu vertagi, qui respirandi causa in terra recumbens, epigraphen tenet; OCIOR, UT OGYOR, quod illius est Emblema, qui majore promptitudine ac vivacitate operaturus, vires suas in quiete nonnihil colligit. Similem laudem promeretur Emblema ludentis cum mure felis, addito hoc lemmate, DUMLUDIT, LADIT, veluti diceret, famina lasciva jocos extremam aliorum porniciem machinari, &c.

   Quantum vero gratia accedit lemmati symbolico e lepore & verborum lusu, tantundem redditur insipidum e verbis nimium facilibus aut vulgaribus. Cum enim lemma plerisque dicatur Emblematis anima, utique voces non quasvis obvias ac trita admittere potest, sed illas tantum, qua fingulari constant, luduntque vivacitate, energia, acumine, & am?nitate.

   Poterit lemma figuram, re ipsa in Emblemate positam, absque inconvenienti nominare, quando id peservit ad significandum aliquem ingeniosum conceptum, qui alias primo figura intuitu non statim colligi posset. Exemplum habeto in solaris horologii Emblemate, quod sine gnom one  formatum, epigraphen sustinet; NON LUMINE TANTUM. Etsi enim lumen a Sole productum, in Emblemate isto sit formatum, optime tamen in lemmate nominatur, cum totum Emblema non parum decoris & vivacitatis inde accipiat. Idipsum in alio solari horologio experiri licet, cui D. Jonannes Jacob. Tricultius, Melpheos Princeps, suam cum persona quadam Regia in virtute amulationem significaturus, subscripsit; NON CEDIT UMBRA SOLI. His accense lemma, horologio sciatherico ab Abbate Ferro inditum; LUMINE SIGNAT. Omitto similia alia Emblemata innumera, a plurimis composita. Hic tamen probe observes velim, totam hanc regulam ita intelligendam esse, quod interdum liceat partem figura nominare, sicut in exemplis positis Lumen, Vmbra, & Sol, sunt partes horologii solaris: tota enim figura nullo unquam casu in lemmate exprimi potest, quia alias frustra adderetur figura, uti supra notavimus. Unde in allatis exemplis pessime diceretur; HORLOGIUM NON LUMINE TANTUM; vel, IN HOROLOGIO NON CEDIT UMBRA SOLI. Vel, HOROLOGIUM LUMINE SIGNAT, &c.

   Epitheta & adjectiva ordinarie non admitti solentin lemmatis: cum enim hac debeant esse succincta, & quantum sieri potest, restricta, omnino omnem cupiunt exclusam superfluitatem. A legis hujus regore eximuntur soli versus, lemmatum loco in idiomate verna culo assumpti; uti videre est in rosa, hanc praferente epigraphen; DESTAI A LO SPUNTAR DEL PRIMO RAGGIO. Id est; FLORET IN ORTU. Item in Rosa candida; NE DI LASCIVO AMOR MACHIA IO HO, IL SENO. Id est; VENER IS NEC INFICIT OSTRUM. Etin Iride, cuisubscriptum; IN FACCIA AL MIO BEL SOL M’E’RISO IL PIANTO. Id est; SOLIS AD ASPECTUM FORMAT MEA LACHRYMA RISUM, &c.

   Excluduntur etiam a lemmatis duo verba, idem significantia; nisi fortassis unum illorum alterius debilitati sublevanda, & conceptui magis explicando deserviret, uti sit in Cardui spinosi Emblemate, qui pannis poliendis ac complanandis adhibitus, epigraphen sustinet; EXPOLIT, ET LAVIGAT.

   Lemmata e quocunque idiomate formari possunt. Etsi vero D. Jovius magis probet extera lingua lemmata, omnino tamen, qui & intelligi & placere desiderat, obsetvare debet, ut idioma adhibeat usitatum, nec facile recurrat ad voces ac characteres Gracos, Hebraicos, & Chaldaicos, qui si non nullis, certe pau cissimis sunt noti.

   Lemmata haud dubie non sine ingenti decore ex voluminibus Poetarum, Historicorum, & Oratorum desumi possunt; sive dein accipiantur in eodem sensu ac conceptu, quem illi adhibebant; sive in alieno, ad conceptum vel similitu dinem, ab eorum proposito diversam translato. Inde tamen non sequitur, quin lemmata ipsius etiam Symbolographi ingenio formari ac componi possint, cum lemmatum splendor non ita pendeat ab Authoris antiquitate & gravitate, quantum ab ipsiusmet lemmatis energia, gratia, & am?nitate,quamaque a proprii nostri ingenii acumine recipere potest.

   Biralius, Bargalius, & alii Symbolographi e lemmatum orbita excludunt particulas, hic, hinc, hoc, ita, sic; adeo ut Abbas Fertus nec similitudinis, nec comparationis modo admittat voculam sic, veluti qua particula omnem lemmati am?nitatem auferunt, redduntque Emblema plenum insipido languore.

   Lemmata possunt esse vel ex integro affirmativa, uti illud millo carnis muricato subjunctum; SAUCIAT, ET DEFENDIT; vel ex integro negativa, ut illud Camelo inditum; NEC IEIUNIO, NEC VIA. vel partim affirmativa, partim negativa, uti cygno, in aquis figurato, subscripsere; ABLUOR, NON OBRUOR.

   Admittunt insuper omnes modos. Indicativum quidem, uti lemma pila subscriptum; PER CUSSUS ELEVOR. Imperativum; uti illud ignis, supra turrim positi; FERTE CITIFERRUM. Conjunctivum, quale est illud ictidis, rutam in ore sustinentis; CAUTIUS UT PUGNET. Et denique optativum, quo modo ursa, partum suum lambenti subscripsere; UTINAM PERPOLIANTUR.

   Optima tamen sunt, qua vel in prima persona, prosopaia more introducunt figuram secum ipsa ratio cinantem; uti cervus in flumine trajiciendo pranatans, cateris vicinis cervis insequentibus, epigraphen tenet: PRANATO, SE QUENTUR. Chamaleon, supra serpentis caput lethalem desstillans liquorem, mentem suam hoc lemmate explicat: MACTO, NON MANDUCO. Ovicula, versus oblatum viridem ramum currens, inscriptionem sustinet. SEQUOR ALLECTA. Vel etiam in tertia persona, quasi alius in figura depicta pronunciaret aut exhiberet peculiarem aliquam ipsius actionem & proprietatem. Sic horologium rotatum, e muro suspensum, epigraphen tenet: DANT PONDERA LEGEM. Arbor, falce incisa, cum lemmate: CEDIT VEGETIOR. Arbor, facile incisa, cum lemmate; NASCENDO SENESCIT. In secunda persona vix ulla reperiuntur lemmatum exempla.

Construuntur etiam lemmata vel cum solis adverbiis: uti illud conspiciliis subjunctum: PROCUL ET PERSPICUE. vel cum solis nominibus, uti illud, Organo inditum: AURA, MANUSQUE SONUM. vel cum solis verbis, quale est lemma Ursi sub c?lo nubilo: SERENABIT. vel cum nominibus & verbis, uti est illud in horologio solari: IN UMBRA DESINO. vel denique cum verbis & adverbiis, uti sit in Emblemate solis: AFFLUENTER, ET NON IMPROPERAT. Et in Emblemate nubis, ad solis conspectum posita. CITO DISSOLVAR.

   Denique probantur lemmata, in quibus verbum non exprimitur, sed sub intelligitur: uti fit in Sttuthionis Emblemate, qui ova sua respiciens, Epigraphen tenet: OCULIS VII AM. Similem inscriptionem etiam sons in horto prafert: NATURA, ET ARTE. Furnus Campanus; HUMOR AB IGNE. Et alia plurima. Observandum praterea est, lemmata ab unica vocula monosyllaba plurimum condimenti & suavitatis accipere. Idea loco habeto monocerotem, cum lemmate: PRA OCULIS IRA. Lunam dimidiatam. AT COELO REFULGET T orcular typographicum: PREMAT, DUM IMPRIMAT. Qua lemmata, si omissis monosyllabis, hoc modo formarentur, Ante oculos ira. Verum c?llo refulget. Premat, modo imprimat: haud dubie multum gratia & am?nitatis perderent.

 

 

S.�X.

De Emblemate Seu Symbolo heroico particulari.

 

   Emblemata heroica gradum perfectionis habent longe nobiliorem, laudemque merentur amplicrem, si vel lemmate, vel figura, vel saltem alterutro reprasentent conditionem seu statum illius, cujus gratia constructum fuit Emblema; ludendo videlicet circa ipsius nomen, cognomen, aut arma gentilitia. Quantum ad conditionem seu statum persona attinet, si de Principe quodam Purpurato innuere velles, sanctas & virtuosas ipsius intentiones, hactenus occultatas, certo tempore manifestandas esse, purpureum globulum, in Rosa conclusum, depingeres, cum lemmate; SUB SOLE PATEBIT. Quantum ad nomen, gratiosum se offert illud Amantis Emblema, qui a rapaci sua amasia, cui Laura nomen, ad extremam paupertatem redactus, fruticem expressit, rosis ac frondibus destitutum; cum lemmate, COSI’ L’ AUR A M’ HA’ CONCIO. Etsi vero lemma hoc gratiam suam in latino ob Laura nomen penitus amittat, poterit tamen illud ita explicari; SIC VENTUS, vel AURA NUDAVIT. Quantum ad cognomen, nonnemo insignem victoriam, a magno Imperatore Austriaco, Carolo V. adversus Franciscum I. Galliarum Regem obtentam, reprasentaturus, nobili Emblemate lilium, Gallia symbolum, depinxit, quod penitus marcescens ac languidum, hoc pratulit lemma; PERFLANTIBUS AUSTRIS. Quantum ad arma gentilitia; Academici Parthenii Romani, cum intelligerent, Eminentissimos Barberinos certum aliquod exercitium Rethoricum sua prasentia condecoraturos, supra fores Academicas Emblematis loco pinxere hortum floridum, cum lemaate; APES EXPECTAT. Barberini quippe in armis gentilitiis apes praferunt. Eadem methodo Magnates Cremonenses, Domino Vigone ad sacram Cardinalium purpuram sublevato, e gentilitio Principis hujus scuto vitem sumpsere, uvis onustam, & hoc lemmate insignem; MATUR A RUBUIT. Quantum denique ad cognomen & arma gentilia simul sumpta spectat; praclari exemplaris loco esto Emblema, ad honorem Cardinalis Veralo erectum, ubi e Principis hujus insignibus aqua cernebatur depcta, in aliquot rivulos sese effundens, & complures gentilitias ipsius rosas f?cundans; lemma ex ipsiusmet Cardinalis cognomine subjunxerunt; VER ALO.

   His quod ulterius subjungam, non habeo; nisi id unum, quod generale cujusdam Academia symbolum formaturus, rem insinuare debeas non penitus perfectam, sed perfectionis adipiscenda sludiosam: nec in hunc sinem erit corpus magis accommodatum, nisi quod vel ab ipsa Academia, vel ab Academicis prafertur. Ad hac ut symbolum illud sit undequaque perfectum, corporis loco res multas complecti debet, qua ad unam duntaxat actionem simul concurrant, addito unico lemmate, concordia illius indice. Ita Academici intenti Mediolanenses rotam aquariam, situlis undique circumdatam, praferunt; cum lemmate e Virgilio; LABOR OMNIBUS UNUS. Unanimes Salonenses, Symboli loco plurimas circum alveare volitantes apes tenent, addito Virgilii lemmate; OMNIBUS IDEM AR DOR. Academici sitibundi Neapolitani uvas in torculari compressas praferunt, quarum liquor pluribus locis profluens, in unum vas colligitur, cum lemmate e Virgilio; COIT OMNIS INUNUM. Etsi vero hac conditio non videatur simpliciter necessaria, plurimum tamen gratia ac laudis conciliat, potestque symbolum, ad hanc legem conpositum, omnibus numeris dici absolutum.

   Caterum quia in Mundo hoc Symbolico crebra recurrit mentio Academicorum Intentorum, Intoronatorum, Furfurariorum, Expergefactorum, &c. idcirco ne in decursu vel hareres, vel errares, consultum duxi, appendicis loco sequentia adjungere. Academia Italia, uti & ipsi Academici Itali, varia sibi imponunt nomina, & symbola nominibus convenientia sunt, qui nubem e mari sublatam adumbrent, cum inscripto lemmate; Redit agmine dulci. Quo prositentur, se haustam ex vastissimo studiorum mari, labore satis amaro, doctrinam, dulci eloquio in aures suorum, mentesque refundere. Unde hi Academici ab humore de nube stillante se ipsos cognominarunt Humoristas. Intronati Academici Senis in Hetruria, sole exiccatam, evacuatam que medulla cucurbitam, qua aperto hiat latere, atque illic apud rusticam plebem salis conditorium est, pro symbolo usurpant; juncta inscriptione, Melior a latent. Ut si Academiam fuam conditorium aliquod sapientia esse crederent, qua rudi foris apparatu, hanc, velut grana salis, intus possideret. Furfurarios Academicos Florentia reperimus, qui farinaceo cribro inscribunt, Florem triticimeliorem secernit; quasi felectiorem ipsi litterarum florem, a rudiori separent. Perusini, Insensati nomen promeriti, grues proponunt, lapillos falculis sustinentes: quo, velut navis saburra, contra ventum tempestatesque cursum per aera facilius moderentur, junctum lemma; Velcum pondere, ut significent, laborem pondusque studiorum se minime declinare, quo turiorem sapientia & virtutis semitam teneant. Auvinati, qui firmi in urbe Picena versantur, apes mortuo ex bove promicantes habent; epigraphe addita est: Alieno funere vitam, quo se ab extincta Solutorum Academia natos fatentur, eleganti schemate. Intenti Mediolanenses Academici, rotam, situlis vertatilibus de flumine aquas haurientem, praferunt, cum inscriptione: Vna omnes; hoc videlicet agimus, ut haustam aliis propinemus scientiam. Intrepidi Ferraria vivunt, & insignium loco pralum ostentant typographicum, prasixo titulo; Premat, dum imprimat. Nempe labore premi non recusant, dum imprimatur sapientia. Consule de his, aliisque insignibus symbolicis, Sylvestrum Petrosanctam lib. 9. Symb. Heroic.

電子テキスト本文へ