作家　ステンゲル

作品
による『ユスティアヌス法典』の最後の巻にあたる「言葉について」への、アルチャート自身による注釈。

なお電子テキストは、この巻の法典と注釈のうち、「言葉」、「もの」、「指示」という用語がふれられている箇所を抜粋した。

このテキストは、「言葉はものを指示する」というアルチャートの言語観や、『エンブレーマタ』をアルチャート自身が書いたことなどが述べられている。

ゲオルグ・ステンゲル　『聖なるエンブレムによる復活祭の卵』

SERENISSIMO,

POTENTISSIMO,

HVNGARIAE, BOHEMIAE, DALMATIAE,

CROATIAE,ET SCLAVONIAE &c.

REGI,

FERDINANDO III.

ARCHIDVCI AVSTRIAE,

DVCI BVRGVNDIAE, MARCHIONI

MORAVIAE, DVCI LVCENBVRGAE,

ET SILESIAE;

nec non

STYRIAE, CARINTHIAE, CARNIOLAE,

ET WIRTENBERGAE, MARCHIONI LVSA-

TIAE,COMITI HABSPVRGI, TYROLIS,

ET GORITIAE &c.

GENERALISSIMO;

REGI, PRINCIPI, VICTORI,

DOMINO, D. clementissimo.

 

PLVTARCHVS auctor est, monitum aliquando esse a non nemine sapientissimum illum Solonem, REGIBVS aut minimum, aut suauissime loqucndum; cui Solon responderit: Non, per Iouem, at minime, aut optime; Pari judico complures censebunt, REGIBVS aut minime, aut optime donandum. Eapropter ego quoque multis vilissimum, & Maiestate Tua, recentique victoria longe maxima haud satis dignum munus videbor afferre, SERENISSIME REX, dum OVA affero, rem in villis natam, atque opes rusticanas. Quorum censuram facile correxero, si ostendam, quae sit Tua virtus, quae mea facultas, quod precium OVI. Nam etsi, post graues, diuturnos periculososque labores; & praeter Ratisponam, Donavverdam, Nordlingam, aliaque loca recepta nuperrime 8. Idus Septemb. victoriam edidisti, nullis vnquam aut calamis, aut linguis satis memorandam, ne dum remunerandam; attamen Virtus Tua Regia, hoc est, vel isto quoque nomine magna est, quia, parua non contemnit. Sinistre de magnis judicat, qui eos existimat paria facere, & recipere velle, aut contentos esse non posse, nisi magnis. Ditari qui malunt, quam salutari, inopiam profitentur. Aliud est [2] Maiestas, aliud cupiditas; haec myrmecia, & Dathum, immo quoddam mare bonorum vbique spectat, & expectat; illa vult, mereturque ab omnibus coli. Quo pacto autem ab omnibus coli posset, si ab omnibus grandia expectaret? Soluit ergo Maiestatem, qui humanitatem ab ea excludit. Neque enim Maiestas ab omnibus coleretur, si humanitas, etiam exigua afferentibus, accessum non daret. Auctore Iustino lib. XI. Tyriorum ciuitas coronam auream magni ponderis, per legatos, in titulum gratulationis, Alexandro misit, & minus effecit, quam qui canes donauit, apud Curtium lib 9. Tibijs canunt, qui tubis non possunt. Sic & Iouiolim farre litabant, qui thure destituebantur: & quibus deerant hecatombae, minoribus hostijs solebant immolare. Denique alij per portas, alij per januas in templa Deorum intrauerunt. Atque vc a profanis ad sacra veniam, in D.Marci historia, cap.12. 41. ista lego: Et sedens Iesus contra gazophylacium aspiciebat, quo modo turba iactaret aes in gazophylacium, & multi diuites iactabant multa. Cum venisset autem vidua vna pauper, misit [3] duo minuta, quod est quadrans, & conuocans discipulos suos, ait illis: Amen dico vobis, quoniam vidua haec pauper plus omnibus misit, qui miserunt in gazophylacium. Omnes enim ex eo, quod abundabat illis, miserunt: haec vero de penuria sua omnia, quae habuit, misit, totum victum suum. Nimirum & Deus non quantum, sed ex quanto quid veniat, perpendit, affectum potius, quam donum gnarus arbitrari. Quod scite aduertit S. Hieronymus, in cap. 25. Matthaei scribens: Illum qui de quinque talentis decem fecerat, & qui de duobus quatuor, Dominus simili recipit gaudio: neque considerat lucri magnituainem, sed study voluntatem. Itaque qui non tam aes, quam seipsos volebant iactare (aere iactato, vt clangeret, sonumque excitaret profusae liberalitatis praeconem) diuino calculo postpositi sunt viduae minutis. Nam, vt verissime, ac breuissime lib. 1. ad Eccles. Cathol. dixit Saluianus, Oblata DEO, non precio, sed affectu placent. Adeo etiam parua possunt optima esse, si offerantur affectu non paruo: siue Alexander is sit, siue Deus, cui ea offeruntur. Tametsi itaque in Psalmo 81, nomine Deorum ter [4] posito, Reges, & Principes, & Iudices populi, qui vices Dei agunt, intelliguntur, vel ipso Christo interprete, Ioan. 10. 35. dicente: Nonne scriptum est in lege vestra: quia Ego dixi, dij estis? haud tamen verendum est, ne Dij isti honoris paruitate offendantur. Quemadmodum enim Deus non de iustitita tantum, & de potentia, ac maiestate; sed de clementia quoque & benevolentia, & benignitate laudatur; ita tum demum Regibus plenum nominis decus accedit, si comitas accedit ad maiestatem; qua virtute temperatur fulgor ille coronarum, & aeque suscipiuntur dona paruorum, aclautia senatus consulto decreta. Hanc mixturam, FERDINANDE REX, in virtutibus Tuis, quia saepius audiui praedicari; & non raro etiam ipse expertus sum, quam sis placide potens, quam suauiter gravis, quam non fastidiose excelsus, & plane factus ad ingenium illius, quem apibus praefecit natura mansuetum, aculeo, non dominio, aut potestate carentem; idcirco arbitratus sum, non peccaturum me, si vel minutum munusculum ad Regiae Maiestatis Tuae [5] victrices manus afferrem, eoque ipso humanitatis Tuae laudibus subscriberem. Neque enim parui facit, qui Mango parua consecrat, praesertim ipse paruus; sed eam in Magno esse virtutem declarat, quae parua non despiciat, consecutamque sit difficilem illam societatem grauitatis cum humanitate. Quam malo astro nos inopes animae natae essemus, si nobis fas non esset Reges venerari? quorum tamen praesidijs atque auctoritate quotidie indigemus; quorumque armis defendimur, & periculis in tuto sumus. Qua re autem eos venerabimur, nisi paruam parui? Igitur, ne tot debitis obstrictissimus, inter tot laetissime gratulantium voces acclamationesque officio meo desim, munere, quem debeo, colam, quantumvis non preciose concinno. Hostiam mactat, cui caedere victimam negatur. Liber si est exiguus, si oua sunt vilia, auctori suo conueniunt; mittuntur, vt meam testentur obligationem, non vt Maiestatis Tuae exaequent dignitatem. Etiam exigua saepe res grandis fuit indicium opinionis. Clare, & in compendio dicam, [6] supra humanam sententiam, magnitndine anime praeditum, immo Superis parem Te existimat, FERDINANDE REX, quicunque etiam pauro munere adire audet.

   Quanquam non immerito dubitari potest, an aliquid contra decus regium, hoc est, an paruas res donet, qui Oua donat? AElianus lib. 14. de animal. c. 13. vbi de secundis mensis & delicijs Indorum Regis agit, eidem, inquit, tragem atum loco sunt, Olorum, Struthiocamelorum, & anserum oua. Eadem oua memorat Lampridius, in Alexandri Seueri conviuijs, loco suo non caruisse. Oua, apud Graecos pariter & Latinos, in precio fuerunt; sed apud Graecos itidem, vt apud Indos, inter bellaria, & pocoenia, apud Romanos primam mensam, & in promulsidem apponebantur. Ab ouo, ait politissimus Erycius Puteanus orat. 20. coenam ordiri solebant veteres Romani, vt honorem haberent cibo, qui ante reliquos aliquando extitisset. Sed Graeci, vt ostenderent, opinor, praereliquis delicijs oua esse, inter bellaria habuerunt. Et merito; est enim ouum, vt idem ait, promptissimum ruris donum, vrbis patrimonium, omniumque [7] mensarum delicium; in quo est, quidquid natura habet. Vt proinde non minus vere, quam fidenter exclamet: Ite, ite mortales, & paratissimo compendio ingentia explete vota. Ouum tollite, vt omnia habeatis. Si auari estis, hic thesaurus est; si famelici, cibus; si aegri, pharmacum; si curiosi, prodigium; pene etiam dixerim, miraculum. Quid aio, miraculum? Voluenti librum hunc meum perspicuum fiet, omnia in Ouo reperiri, tanquam in quodam Vniuerso; enimvero ipsum etiam vniuersum, quod historiae Scholasticae Magister Petrus Comestor cap. 4. in Genes. non dubitauit Ovo comparare, dum dixit: Fecit Deus firmamentum in medio aquarum, id est, quandam exteriarem Mundi superficiem, ex aquis congelatis, adinstar crystalli, consolidatam, & pellucidam, intra se cetera sensibilia continentem, ad imaginem testae, quae in Ovo est; & in eo fixa sunt sidera.

  Quapropter licet parua esse res ouum videatur, parua tamen non est; sed rebus maximis comparata, atque omni aeuo digna habita, quae in oculos, immo & in mensas Regum veniret. Neque in mensas Regum [8] duntaxat, sed etiam in aras Diuorum. Et vel hodie passim cernimus, Oua veri quoque Numinis altaribus, inter donaria sacra, imponi. Cur igitur Aristarchus aliquis nimis parum esse censeat Regi, quod sufficit Numini? Tantum abest; vt timeam ouorum meorum vilitati; etiam precium in illis invenio ipsis Superis dignum. Sed nihil tam potest esse preciosum, quo Tua Maiestas non mereatur honorari: addo, & honorate oblectari. Notum est orbi ingenium illud sublimium disciplinarum capacissimum; genius scientijs, ac scientibus affectissimus; sapientia altissimarum rerum indagatrix solertissima; labor & industria nullis fatigationibus obnoxia; aequitas iniuste pressis sum me speranda, prementibus maximopere formidanda; constantia & fortitudo summa, summis rebus & temporibus, ab ipso Numine reservata; pietas etiam inter arma, atque in ipsis castris non minus, quam in templis conspicienda; dextera bellatrix; pectus Martium; denique caput illud virtute & arte plenissimum, ac vere dignum, vt plurium [9] regnorum sit CAPVT. Nota inquam, sunt haec omnia, & Orbi nota; quare merito ab omnibus honoranda. Quod si vero non tantum honoranda est virtus Tua, sed etiam oblectandus castrensis labor, nihil tam idoneum potest esse, quam ouum, quod tot habet oblectationes, quot artes; vt proinde vel hac de caussa dignum sit, non tantum venire in mensas atque coenas, sed etiam in cognitionem Regum, Principumque.

 Fas mihi sit oua alio quoque ex capite commendare, & Regia Tua manu digna esse ostendere. Nam esti, inter ceteros plurimos Gentilium errores, ominum quoque observationes rectissime emendauit Christianitas, olim tamen oua vel hinc etiam maxime fuerunt nobilitata. Nihil enim priscis illis saeculis tam fuit ominosum, quam si aut somniantibus per imaginem oua, aut vigilantibus per munus obvenirent. Neque omina illa fuerunt male ominata. Siue enim natiuum in illis colorem, siue tincturam arte inductam intueamur, semper ouo inest felicitas. Natura ouis dat candorem. At [10] faustum est, quidquid candidum est. Quocirca hoc ipso colore prosperi olim dies distinguebantur, & albis calculis bona suffragia ferebantur. Quod si oua Paschalia (etiam extra Paschale tempus dici, scribi, donarique dignissima) rubra & esse, & appellari plerumque solent, aut rubris alba permixta; ecce in hac ipsa tibi mixtura Austriacos fero colores, qui clypei purpureum campum, velut zona, aut fascia candida distinguunt. Ita aiuut quondam fortissime pugnantis Herois candidam vestem, sanguine hostili totam fuisse purpuratam, nisi qua fascia militaris pectus praecingebat, vestemque niueam aspergi non sinebat. Hic ergo baltheus, & iste gentilitius decor, qui Austriacae domus aeternum pariter candorem, & constantis, sanguinemque, pro religione, pro aequitate, pro patria fundere parati animi non fictum colorem repraesentat, his ipsis quoque ouis meis repraesentatur; vt vel hinc ad Augustam illam Maiestatem in campis, atque inter infestissimas acies versantem, eo quoque nomine, [11] quod, inter militares aciei ordinandae figuras, ab Ilione Thessalo vtilissime inventas, ac ab Iasone non sine magnis laudibus usurpatas, ab AEliano, in tractatu, de instruendis aciebus, ad D. Hadrianum scripto, memoretur oui etiam fuisse similitudo. Quam figuram in proxima luculentissima Nordlingensi pugna, quia non ambigo, saepius expressam, cum hostis in gyrum rotaretur, sursum atque deorsum actus, haud immerito arbitror etiam rubrica sua non caruissie, inter tot riuos cruoris. Si quidem non meminit Germania ullius praelij, in quo plus sanguinis factum. Et quidem nec procul ista contigerunt: ad latus Tuae Maiestatis cecidere, qui OVVM rubefacere, & purpurae purpuram addere, testarique possent, Regiam generositatem discrimini se non subduxisse.

Enimuero quia Paschalia oua, vulgo plerumque rubra oua vocari consueuerunt, quod eo maxime colore, in honorem ac memoriam sanguinis Christi Redemptoris, tum ab alijs nationibus, tum vero maxime a Germanis, pro festiuiore Paschatis sollennitate, soleant [12] imbui, erunt illa fortasse & hoc nomine inter omina felicioris notae reponenda. Certe AElius Lampridius, inter omina Imperij, quae Alexander Severus habuit, ait, etiam istud extitisse, quod ouum purpurei coloris eadem die natum, qua ille natus est. Hoc cum matri eius oblatum esset, aruspices dixerunt, Imperatorem illum futurum. Quod & postea fuit, non ob omen quidem, sed ob virtutem, cui debitos honores ouum ominabatur. Nam, eodem Lampridio teste, dignum se exhibuit, quem senatus seruaret, quem saluum milites cuperent, quem omnium bonorum sententia Principem diceret. Erat cunctis hominibus amabilis, & ab alijs pius appellabatur, ab omnibus certe sanctus, & utilis Reipublicae. Huic sors in templo Praenestinae Vestae talis extitit, cum illi Heliogabalus insidiaretur:

          Si qua fata aspera rumpas,

   Tu Marcellus eris.

Notum est, cur Alexandri nomen acceperit. Vnde ergo huic nomen & omen, inde mihi; immo & Tibi, REX FERDINANDE, de quo utique licebit repetere, quod de altero illo Alexandro vetus seculum dixit: Cum nullo [13] hostium unquam congressus est, quem non vicerit: nullam urbem obsedit, quam non expugnauerit, aut adegerit ad deditionem. Quas tam feliciter a Te inchoatas laudes, virtutum tuarum praesagia mihi promittunt, nunquam interscindendas. Ceterum Alexandro Imperatori, etiam ob ingentem vigorem animi, & mirandam singularemque const antiam, ut ait Lampridius, contra militum insolentiam Severi nomen a militibus inditum est; quod illi ingentem in praesentia reverentiam, magnam, apud posteros, gloriam peperit: cum eo accessisset, ut de animi virtute nomen acceperit; siquidem solus inventus sit, qui tumultuantes legiones exauctorauerit. Nihil hic explicatius dicam. Suauitatem morum nunquam se satis admirari posse arbitrantur, qui experiri meruerunt: hostes tui & Imperij, Te, FERDINANDE, pro Severo habent, quos nominis terrore, ita (nisi vanus sim augur) posthac, uti patrata hac capitali prorsus victoria caepisti, porro es exauctoraturus, ut non victoriam, sed fugam sint cogitaturi; & magis receptui, quam bellicum canere parati spem in pedibus posituri, quam Te experti [14] senserunt in lacertis. Neque enim unquam ex eorum memoria eradetur, & Te, & se OVVM rubrum in Nordlingensi praelio extitisse. Nam Te quidem sanguine hostili, se autem suo & sanguine, & pudore erubuisse. Qui utriusque partis diuersus rubor, quid portendat, Lampridio permitto dicere, ex quo mihi sufficit indicasse, quid portendere possit.

   Quod si cui haec forte videbuntur, tanquam ab Alexandri ouo, remotius petita, aliud aptissimum magnitudinis Tuae prodigium, & prorsus Austriacum ouum invenio, in Hercule Prodicio, Stephani Vinandi Pighij. Describit is Pannonicae coronationis agones apparatissime triduo factos, anno Christiano salutis ∞ DLXXII. cum Regis Hungariae filius, Possonij, ab locum Patris inauguraretur, VII. Kal. Octobris. Ibi, inter cetera primi diei denarrata spectacula, scribit: Splendidus ille dies fuit pompis, magnificentia, sumtibusque immensis Principum, & Illustrium hominum, ad agona descendentium [15] apparatu personarum, & equorum ornamentis, fictorumque argumentorum varijs inventionibus spectabilis, & iucundus: quarum elegantissimae praemium etiam erat propositum. Longum esset enarrare singula, ridiculos personarum mimos, peregrinos vestitus, militares apparatus sumtuosos, & phasmata personarum portentosa: AQVILAM ingentem OVO maximo incubantem, & equitem cataphractum in Circo excludentem, qui mox ad annulum decursurus esset. Quid huic tempori accommodatius? Tertius iam annus est, cum vel vi, vel fraude insolentissimi hostis, omnia susque deque vertuntur in Imperio. Vidit haec pijssimus Imperator Ferdinandus II. regiae Tuae Maiestatis Augustissimus Parens. Vidit, inquam, & dum humana remedia defecerunt, more suo, ad Superos ingemuit, auxiliumque caeleste flagitauit. Itaque posset quis suspicari, de illo locutum S. Ioannem, quando Apoc.8. 13. scripsit: Et vidi, & audiui vocem unius AQVILAE volantis per medium caeli, dicentis voce magna: Vae, vae, vae. Nam & per tria vae, trium tristium annorum nostrorum tempora possunt scite intelligi, quibus scilicet armatae cohortes, [16] tanquam loricatae putei locustae, Germaniam miserrime depopulandi vastandiquepotestatem acceperunt. Nunc ergo, vbi tria illa vae abire coeperunt, & Deus quasi mappam misit denuo, & serio, pro Ecclesia, & aequitate certandi: illico apparuit, quam magno ovo AQVILA illa ingens & sublimis incubarit; quantaque consilia excluserit. Ex quibus non iam, ut ex equo Troiano, sed tanquam ex ovo maximo, Tua Maiestas, vere EQVES CATAPHRACTVS, prodijt; non ut iam ad annulum decurreret; sed ut Germania, Bohemia, Silesia, aliarumque ditionum terra maximis concussa motibus, hostem domaret; ut decumanos Reipublicae fluctus frangeret, sedaret, componeret; ut armorum insanientes procellas trans mare Balticum, eo, unde malum pedem attulerunt, ablegaret; denique ut caelum terramque serenaret & tempestates, in tot provincijs ac regnis, excitatas. Ad quod negotium, magnae AQVILAE magno ovo, & magni ovi magno EQVITE opus fuit; ut tantarum rerum moli ac discrimini responderet opitulator. [17]

    Et respondit profecto. Idcirco enim immensas immortali Deo gratias commemorant, quotquot agnoscunt Maiestatem Tuam, eo temporum tractu, venisse suppetias, quo res Imperij in extrema linea starent; itaque ferre suppetias caepisse, ut post alia egregia facinora, nunc etiam exercitum hostilem, & viribus, & victorijs suis, & fortasse fulcro occultiore confidentem, ad internecionem, & cum equitatu aeque, ac peditatu funditus deleuerit; summa capita, ac Duces vel ferro strauerit in acie; vel captiuitate strinxerit in custodia; vel fuga dissipauerit in campo. Quanquam nec fuga Tibi multos eripuit: ut, ad tot milliaria, passim omnia, longe lateque, fugientium [= fugientiorum] cadaueribus strata non sinunt dubitare. Itaque alios in acie stantes, & dimicantes vicisti, ne hostium ignauia vicisse videreris: alios tutiora quaerentes, & trepidatione sua virtutem Tuam testantes superauisti; ut ostenderes, tam tibi expeditos pedes esse ad hostem persequendum, quam hosti fuerant ad fugiendum. Nempe, ut virtutis est atque felicitatis, [18] vincere, ita non inter minimas censetur esse artes militares, victoria uti posse. Qua Maiestatem Tuam bellissime usam esse, docebunt posteros nostros tot tormenta curulia, tantus numerus signorum, tamque ingens praedae copia, quibus omnibus praedatores Catholicorum, partim in pugna, partim in fuga exuisti, Tuaeque aeternae gloriae trophaeum erexisti.

    Ita Superis placuit, contra ferocissimum hostem, fortissimum nobis suppeditare Achillem, immo Gedeonem; ut summa pericula, & summa auxilia coniungerent, atque ex ipsa rerum necessitate inclaresceret magnitudo auxiliatoris, regij generis, regiae potestatis, regiae virtutis: nempe totas noctes in equo excubantis, atque inter ipsa discrimina, intrepido, imo sitientissimo pectore praelium anhelantis; neque contenti pugnantes strauisse, sed etiam suo equo, suaque dextera & ferro, per longissima itinera fugitantibus reliquijs acerrime instantis’ & cum Iessaeo Rege Psal. 17. 38. dicentis: Persequar inimicos meos, & comprehendam illos: & non conuertar, donec deficiant: ita me Deus, & Dei Filius, &, quae mihi [19] in tesseram est pugnae, SANCTA MARIA, Dei Mater adiuuet. Defecerunt sane, & quidem claro eertamine, tantaque cum clade, quantam Germania nostra, inter tam prolixum tot annorum bellum, & tot atroces pugnas hac aetate non vidit: ut dici possit praelium sine exemplo maximum, & opus Regis, supra ingentia multorum excelsissime florentium virorum opera se se extendentis.

    Hunc ergo talem opitulatorem, quia vel ex ovi omine dudum coniecimus, duris quidem ac difficilibus principijs, felicissimi tamen spe exitus (qui semper post aspera initia solet esse laetior) sumam belli administrationem suscepisse, haud absque re & caussa acclamauimus, acclamamus, acclamaturi sumus, quod Alexandro Seuero, supra laudatus Lampridius testatur fuisse acclamatum: Auguste innocens, dij te seruent. Dij te nobis dederunt. Dij conseruent. Dij te ex manibus impuri eripuerunt. Dij te perpetuent. Dij illum eradicauerunt. dij te seruent. Contaminator honorum iure punitus est. Dy immortales (FERDINANDO) vitam. Iudicia Deorum hinc apparent. Iniuriam Marci tu [20] vindica. Iniuriam Veri tu vindica. Iniuriam Bassiani tu vindica. In te salus, in te vita, vt viuere delectet. Antoninorum (AVSTRICORVM) nomen Dij conseruent.

     Quod vt verus Deus porro semper faciat, non cessabo dicere, cum Dauide, Psal.71. 1. Deus iudicium tuum REGI da: & iustitiam tuam FILIO REGIS FERDINANDI etiam hoc titulo SECVNDI, ut in FERDINANDO I I I. REGE, & in FERDINANDO quarto REGIO INFANTE, ceterisque amicis PRINCIPIBVS ac viris, de hoste, pergat triumphare.

     Quos triumphos, ut & ipse, pro modulo meo, adiuuarem, ecce REX FERDINANDE, in hoc libro Maiestati Tuae inscripto, institui, ut ita dicam, in ipsis OVIS, OVATIONEM. Vale, & PLVS VLTRA vince. Monachij Anno Christi M. DC. XXXIV. 4. Idus Septemb. quo die hic praepotenti DEO, bene re per Maiestatem Tuam gesta, secundo gratulati sumus.

Regiae Maiestatis Tuae

               infimus seruus

          GEORGIVS STENGELIVS

                Societatis IESV.      [21]

 

AD LECTOREM.

 

MIraberis fortasse, Lector, cur ad haec EMBLEMATA potissime animum applicuerim; aut unde mihi excitatus sit iste ad OVA appetitus? Ingenue tibi dicam. Chalcographus, cum non haberet, quod ederet, ad aliquot OVA Emblemate ornanda me exorauit, eo tempore, quo in vicinia, & circa hoc ipsum Monachium nostrum, hostis miser abiliter agros depopulabatur, pagos incendebat, homines & pecora abducebat, vexabat, iugulabat; verbo dicam, hostem agebat. Ego, ut opem mea imploranti, morem gererem, & simul antiquissimum Catholicorum, in OVIS Paschalibus benedicendis, pingendis, varioque Emblemate seu radendis, seu inscribendis, illustrarem; quae de OVIS me legisse memineram, obiter coepi annotare. Ibi mihi contigit, quod ignotum flumen ingredienti, & in profundum incidenti, ubi vadum esse existimarat. Nam & in OVORVM historiis, fabulis, experientiis, & scientiis, pro riuo fluuium, pro fluuio Oceanum inueni. Itaque e charta ambulatoria, liber; e tabula, factum est volumen. Nec piguit operae. Primo sic temporum tristitiam mitigaui. Iniurias, rapinas, caedes, mortes, & saepe, uno die, sex septemque pagorum incendia spectaui; enimuero, inter saucios, & sauciantes versatus calidum a multorum vulnere sanguinem manantem crebro vidi; gemitus atque eiulatus assiduos audiui; & incolumis ipse, dolore aliorum identidem dolui: a quibus rebus utique animus erat refrigerandus. Refriger aui OVIS, quae contra flammas, & ardorem esse remedia, in Emblematis, [22] docebo. Vt enim succus eorum inunctus, corporis; ita historia perquam curiosa, animi astum restinguit, & mentm auocat maestis agitatam. Isaac Genes.24.63. maternae mortis dolorem vt temperaret, egressus fuerat ad meditandum ingro: & Assuerus rex iratus surrexit, & de loco convivij, intrauit in hortum arboribus consitum. Esther. 7. 7. In tanta funestissimorum casuum acerbitate, libuit & mihi, per amoeniora, excurrere. Amoeniora autem, dum quaero, non iam ouum in horto, sed hortum in OVO inuenio. Quod ne quis a me fingi existimet, teste adduco scitissimum, atque elegantissimum scriptorem Io. Baptistam Ferrarium, qui lib. I. de Florum cultura ca.3. inter eximias hortorum imagines, etiam oualem depingit, aitque Si Circense spectaculum, non olim procurrentium equorum fugitiua, sed assidue vernantium florum stataria voluptate exhibere mauis: en tibi OVATI circuitus commodum circum, honestissimae Florae nouus AEdilis aperio, ijsdemque cellis extruendis opportunos similimos angulos propono. Licet ergo in ouis, tanquam in hortis spaciari.

    Secundo, ita iudico, ut sprem, hunc eundem de OVIS Librum non minus legenti voluptatis allaturum, quam pepererit scribenti. Aut sane, nonnullos fore, consido, belli istius procellis percussos aque afflictos, qui dum lectione, aut inspectione istorum Emblematum detinentur, aliquam sibi horam faciant a tristitia, & memoria calamitatis suae vacuam, & quietam.

     Et fortasse tertio, si rebus, quas admiscui, volent [23] impensius animum aduertere, vel nescientes penitus sanabuntur tacita medicina. Ita enim mysteria sacra, & diuinarum rerum scientia meditatioque sunt constituta, ut non solum magnam gignant consolationem; sed etiam ut animum roborent in aduersis, & inducant incredibilem fluxorum bonorum contemptum, dum meliora bona ostendunt, promittuntque. Haec autem mysteria sacra, istamque rerum diuinarum scientiam praecipuam his OVIS inclusi; ab ipsis Mundi primordijs, a creatione, & Creatoris potentia, prouidentia, sapientia, bonitate, aequitate, misericordia exorsus; atque inde per ipsa Redem[p]tionis beneficia, per virtutes Theologicas & Morales, perque diuina Sacramenta; indeque per opposita vitia, vsque ad hominis Nouissima (quanquam strictim, &, ut in emblematis solet, ex occasione duntaxat) progressus. Vt proinde quasi quoddam compendium hic sis reperturus totius doctrinae Christianae; si, iuxta vetus dictum, ruminata volueris remandere. OVA, quae virtutem, acres diuinas habent insculptas, pro cibo erunt, & pro pharmaco; cetera vitijs, aut vitiosis deformata, pro reiectaneis, aut rebus reijculis. Quas res ipsas, si didiceris a te abarcere, sanaberis, & cum sancto illo Tobia, ab lumen venies. Ait enim diuina pagina. Tob. II. 13. Tunc sumens Tobias de selle piscis, liniuit oculos patris sui. Et sustinuit quasi dimidiam fere horam: & caepit albugo ex oculis eius, quasi membrana OVI egredi. Quam apprehendens, Tobias traxit ab oculis eius, statimque visum recepit. Et glorificabant Deum, ipse videlicet, & vxor eius, & omnes qui sciebant eum. [24] Hoc vtinam & mihi, & tibi contingat, Lector, ut ex oculis tuis, OVIS meis, caecantem albuginem omnem, quasi membranam OVI, extraham.

    Quanquam, ut vulgo haec scripta non sunt, ita quaedam admiscui paulo ex altis illis arcanis selectiora; quae profecto Principes Catholicos ignorare non decet; cum videam Principes Acatholicos tam erroris sui peritos, ut etiam non raro audeant cum ipsis Catholicis sacerdotibus acerrime disputare. Nempe filij huius seculi prudentiores filijs lucis in generatione sua sunt. Luc. 16. 8. Vt ergo filij lucis lucem acciperent, & res diuinas, tanto libentius, quanto suauius imbiberent, Emblemate eas, quasi saccharo, temperaui, uti pharmaca sua solent medici. Atque haec quarta est caussa, cur huius me non paeniteat laboris. Vt OVA ipsa alijs esca, alijs sunt medicina, ita erit Liber de OVIS. Qui vtique, tam multiplici imaginum Argumentorumque varietate, & docebit nonnullos, quid in OVA Paschalia pie, iucunde vtiliterque incidi possit; & docebit pariter, ne, cum offensione Numinis, & oculorum Christianorum, impio abusu profani Cupidines, in res Deo consecratas incidantur. Multum boni facit, qui alium, ne malum faciat, impedit.     Quinto denig, ut mihi Emblemata ista, dum fierent, inter quotidianos belli tumultus & clamitates, iucundam dederunt occupationem, ita alijs spero iam absoluta non modo futura pro oblectante solatio, sed ipsis quoque diuinis honoribus pro incremento. Apparebit enim profecto, vel obiter inspicienti librum hunc, quanta diuinae sapientiae [25] artisque multitudo atque infinitas insit in toto hoc Mundo, cum tam incredibilis, naturae, virium, scientiae, & pulcherrimae utilissimaeque curiositatis thesaurus in uno OVO contineatur. Ex cuius consideratione manifestum etiam fiet, verissimum esse illud, quod inter Theologos fertur, minimi alicuius vermiculi naturam ingeniumque, si quis intime, secundum omnes facultates ac potestates, sollertias & astutias, sympathias & antipathias, vtilitates, qualita: esque perspiceret, mirificam capturum voluptatem; cum tam iucundum sit, vel unam unius OVI experientiam discere. Atque hinc ulterius, ut ab OVO ad animal, ita ab unius cognitione animalis, ad totius licebit progredi scientiam Vniuersi omniumque creaturarum; a creaturis denique ad ipsum fas erit ascendere Creatorem. Vale, Lector, & integram ad OVA famem affer; prodigio non carentia, ut quae praelo subiecta pressa fuerunt, & tamen non compressa. Quaedam mulieres, Sericarum vestium spe, bombycum OVA gestant & excludunt in sinu, tu utiliorum rerum desiderio, haec OVA gesta in manu, eaque oculis exclude, non ab oculis. [26]